Η σημασιοδότηση της αλληλουχίας των κρυφών νοημάτων, όπως μας διδάσκει ο Οδυσσέας Ελύτης μας επιτρέπει την ανάδειξη ιστορικών σημασιολογικών διακλαδώσεων που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αναζήτηση των ιστορικών καταβολών της περιοχής του χωριού μας.
Τα δεδομένα, της ύπαρξης στο μέσο της διαδρομής Γδόχια-Βάττος και στη θέση «Στάβλος» προμινωικύ οικισμού και της άνθησης του Μινωικού Πολιτισμού από το 2000 π.χ στην Κρήτη και τις Κυκλάδες, άνθηση που συνεχίστηκε με την επόμενη περίοδο του μυκηναϊκού πολιτισμού, όπως φαίνεται από την παράλληλη παρατήρηση που γίνεται της πολιτιστικής συγγένειας της Κρήτης με τις Κυκλάδες οδηγούν στην διαπίστωση –συμπέρασμα που εξηγεί και ενισχύεται τη πολιτιστική σύνδεση των Κυκλάδων με την Κρήτη και στην περίπτωσή μας στην τοποθέτηση στο χάρτη του Αιγαίου Πελάγους και των Κυκλάδων της περιοχής του χωριού μας.
Η σημασιολογική σύνδεση με τις Κυκλάδες φαίνεται να γίνεται πιο συγκεκριμένη από το γεγονός της ύπαρξης της Αξού, μιας μικρής κατάφυτης κοιλάδας στο χωριό Κωμιακή Νάξου, σε υψόμετρο 600μ. Στην κοιλάδα αυτή βρέθηκε το 1908 ο μοναδικός θολωτός μυκηναϊκός τάφος που υπάρχει στη Νάξο (ας συνδυαστεί η ανακάλυψή του με τον προμινωϊκό οικισμό στη θέση “Σταύλος” στη διαδρομή προς τον Βάττο. Από το όνομα της κοιλάδας και του ίδιου του τάφου «Αξός» πιθανώς προέρχεται το όνομα ολόκληρου του νησιού. Στο τοπικό ναξιακό ιδίωμα η Νάξος ονομάζεται και Αξία, ονομασία που πιθανώς να προέρχεται από το σύγχρονο όνομα του νησιού.
Οι αναφορές αυτές συνδέονται επίσης εντυπωσιακά με τα ευρήματα του εξερευνητή της Κρήτης, του Robert Pashley, που περιέχονται στο ημιτελές, δυστυχώς, δίτομο έργο που συνέγραψε το 1837 με τίτλο “Ταξίδια στην Κρήτη” μετά από την εξερεύνηση σχεδόν όλης της Κρήτης από το 1833.
[1]. Στέφανος Βυζάντιος: «’Όαξος — καθά Ξενίων από Όάξου τής Άκακάλλιδος τής θυγατρός τού Μίνω». : Στ. Βυζάντιος: «Κυδωνία, πόλις Κρήτης, ή πρότερον Απολλωνία από Κύδωνος τοῦ Απόλλωνος καί Άκακάλλιδος τής Μίνωος θυγατρός».