Η άτυπη διαβούλευση – Οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΟΕΒ), οι Έγγειες Βελτιώσεις, ο Τομέας των Υδάτων και το Περιβάλλον

Πράγματι,

Η σημερινή νομοθεσία των εγγείων βελτιώσεων και τ’ αδιέξοδα που υπάρχουν,

έχουν τη ρίζα τους σε δύο τέτοιες αναχρονιστικές ρίζες, το ΝΔ 3881/1958 και σε ΒΔ του 1959 που υποτίθεται θα οργάνωναν τη λειτουργία των εγγείων βελτιώσεων.

Άξονες του δίδυμου θεσμικού πλαισίου ήσαν, η επιφύλαξη στην Κεντρική Διοίκηση (Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων) της αρμοδιότητας εκπόνησης στρατηγικής και σχεδιασμού των Εγγείων Βελτιώσεων και η ανάθεση σε οικείους Οργανισμούς (ΓΟΕΒ, ΤΟΕΒ) υλοποίησης  υπό την Εποπτεία της Κεντρικής Διοίκησης. 

Εποπτεία  που μετά από σημαντικές θεσμικές παλινδρομήσεις (Υπουργείο, Δήμοι) έχει ανατεθεί από το 2017 στις Περιφέρειες.

Εποπτεία των εγγείων βελτιώσεων, που ουσιαστικά πάλι … δεν ασκείται.

Συνέβαλαν και ευθύνονται γι αυτό,

• η έλλειψη στρατηγικής (χωροταξική/ πολεοδομική, δασική, εγγείων βελτιώσεων, γεωργίας, διαχείρισης των υδάτινων πόρων, υπηρέτησης της βιοποικιλότητας) και οραμάτων,
• πλείστα όσα αντιτιθέμενα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που μετέτρεψαν τον θεσμό σε πεδίο διαγκωνισμών και προσωπικών φιλοδοξιών για τον έλεγχό τους,
• η ανυπαρξία δομών εκπαίδευσης και κατάρτισης, η μη εφαρμογή του ενός θεσμικού πλαισίου, που ολοένα και περισσότερο στην πορεία ισχύος του με τον κατακερματισμό του απομακρυνόταν από τους σκοπούς του ιστορικού νομοθέτη,
• η έλλειψη μέτρων ευαισθητοποίησης,
• οι συνεχείς μεταβολές πολιτικής όσον αφορά της εποπτείας των οργάνων διαχείρισης των ΟΕΒ (Υπουργείο, Δήμοι, απρόθυμες να τους αναλάβουν σήμερα Περιφέρειες κλπ),

Έτσι φτάνοντας γι άλλη μια φορά στο «μη παρέκει» και έτη φωτός απέχοντας από την ουσία και τις ρίζες της κακοδαιμονίας στη διαχείριση των εγγείων βελτιώσεων, ανέσυρε από τη ναφθαλίνη το «πρόβλημα» ΟΕΒ και ετοιμάζει τις ασπιρίνες της «απειλώντας» να το «λύσει» βάζοντας, έτσι «τάξη στις έγγειες βελτιώσεις».  

Οι κυβερνήτες μας προφανώς αγνοούν τη φράση του Αϊνστάιν, ότι,  

«Δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα χρησιμοποιώντας τον ίδιο τρόπο σκέψης με αυτόν που είχαμε όταν τα δημιουργήσαμε».

Έτσι είναι βέβαιο, ότι σε λίγο πάλι μια σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τροποποίηση του αναχρονιστικού θεσμικού πλαισίου των εγγείων βελτιώσεων θ’ ανακοινωθεί πομπωδώς και θα γίνει με τυμπανοκρουσίες και πομπώδη αιτιολογική έκθεση, αφού υπάρξει και μια άναρχη, ανούσια, ασπονδύλωτη, κατακερματισμένη διαβούλευση, που τ’ αποτελέσματά της θα μπουν στον κάλαθο των αχρήστων, όπως γίνεται συνήθως.

Λίγο ενδιαφέρει, ότι βέβαια και η νέα τροποποίηση θα συναντήσει στο συρτάρι προηγούμενες. 

Το σημαντικό που ενδιαφέρει είναι πως μπορεί να γίνει, καθώς και οι εκλογές, εθνικές και αυτοδιοικητικές δεν απέχουν πια πολύ, αντικείμενο επικοινωνίας, ότι η κυβέρνηση πήρε μια σημαντική πρωτοβουλία που θ’ αλλάξει άμεσα το μέλλον μας. 

Άλλη μια φορά, δηλαδή, η Πολιτεία θ’ ακολουθήσει την ίδια αντιπαραγωγική, «πεπατημένη» καταστροφική πολιτική να πράττει εκ των ενόντων και να διατηρεί, τροποποιεί για πρώτη ή πολλοστή φορά ή δημιουργεί δεινοσαυρικούς νόμους κάτω από την πίεση των πραγμάτων, των μνημονίων ή περιστασιακών συνθηκών, διαλύοντας τον κορμό των νομοθετημάτων και τη βούληση του ιστορικού νομοθέτη, που δεν είναι πρόσωπο, όπως είναι γνωστό, αλλά η συνισταμένη των εκάστοτε διαμορφούμενων κοινωνικών, ιστορικών και οικονομικών συνθηκών.

Δεν αποκλείεται οι αναμενόμενες τροπολογίες να περιέχουν και τη γνωστή, στερεότυπη, εξαγγελία «εκσυγχρονισμού» της, με. 

«Τη συγκρότηση μιας επιτροπής αποκάθαρσης και κωδικοποίησης όλης της σχετικής νομοθεσίας από το 1958».  

Αυτό κι αν «ησυχάζει» !   

Δεν ξεχνιώνται οι αντίστοιχες εξαγγελίες, που ακόμη περιμένουμε ή αποδείχθηκαν «όρη, που έτεκαν μύες».  

Για μια Εθνική Στρατηγική για,

• το Περιβάλλον ή
• τον Χωροταξικό / Πολεοδομικό Σχεδιασμό ή
• την Βιοποικιλότητα, ή
• τη βάση δεδομένων για τις βοσκήσιμες εκτάσεις ή
• τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης ή
• την προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση κλπ κλπ., που βλέπουν το φως της δημοσιότητας ή των τροποποιήσεων κατά περιόδους από τις διάφορες περιστασιακές κυβερνήσεις και ξεχνιούνται ή επανεξαγγέλλονται από επόμενες.

Μερικές θετικές σκέψεις

Γενικά:

Ο λόγος που εκφέρεται αποβλέπει στην αφύπνιση και περιέχει θετικές σκέψεις και προτάσεις που μπορεί να γίνουν μαγιά για περαιτέρω βελτίωσή τους. 

Με τις προϋποθέσεις όμως, ότι η Πολιτεία θα κινηθεί σε δύο άξονες σκέψεις:

Ο πρώτος είναι η νομοθεσία των εγγείων βελτιώσεων και ο δεύτερος το ευρύτερο πλαίσιο της διαχείρισης των υδάτων.  Είναι κατανοητό, ότι η ριζική ανατροπή από τη μια μέρα στην άλλη δεν είναι εφικτό να γίνει.  Όμως εξίσου είναι κατανοητό, ότι μη επιχειρώντας και ριζοσπαστικές αλλαγές τίποτε καλό προοιωνίζεται, τίποτε θα διορθωθεί με ασπιρίνες.

Η επιλογή είναι εύκολη και μπορεί σχηματικά και εξελικτικά να περιγραφεί, ότι η Πολιτεία επιλέγοντας το δεύτερο δρόμο μιας σταδιακής, γρήγορης προσαρμογής της προς τις απαιτήσεις του θεσμικού πλαισίου των υδάτων και του περιβάλλοντος, διαμορφώνει και εφαρμόζει μια πολιτική βούληση που περιλαμβάνει περίπου τα εξής, που μπορεί να εξειδικευτούν και λειανθούν με κατάλληλη επεξεργασία,

• αποφασίζει να επαναξιολογήσει την θεμελιακή κατεύθυνση της Οδηγίας για την Προστασία των Υδάτων, η διαχείρισή τους να γίνεται σε επίπεδο Λεκάνης Απορροής,
• αναγνωρίζει ότι η νομοθεσία των εγγείων βελτιώσεων πρέπει να ενταχθεί στο νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο των κανόνων διαχείρισης και προστασίας των υδάτων της ΟΠΥ,
  • τόσο κατά το ουσιαστικό σκέλος της, δηλαδή τα έργα των εγγείων βελτιώσεων, τα οποία πρέπει ν’ αποτελούν μέρος των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής και των Προγραμμάτων Μέτρων για την υλοποίησή τους,
  • όσο και κατά το σκέλος τους που αφορά τη διοικητική και οικονομική διάρθρωση της διαχείρισης των εγγείων βελτιώσεων
• αρχικά στηρίζει την ερμηνεία και εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου των εγγείων βελτιώσεων διασυνδέοντάς την με το εθνικό και ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των υδάτων και τα στοιχειώδη Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής και Προγράμματα Μέτρων υλοποίησής τους και
• παράλληλα ξεκινά άμεσα με την αναθεώρησή του στο σύνολό του,
• επισπεύδει – παράλληλα – τις αναθεωρήσεις των εγκαταλειμμένων και ανεπίκαιρων Σχεδίων Διαχείρισης ΛΑΠ και των Προγραμμάτων Μέτρων υπό το πρίσμα των κατευθύνσεων της Οδηγίας των Υδάτων και των τοπικών συνθηκών απαιτήσεων της Λεκάνης Απορροής
• ορίζει ως μακροπρόθεσμο στόχο την εκπόνηση εθνικής στρατηγικής για την βιοποικιλότητα, τον χωροταξικό /πολεοδομικό σχεδιασμό, τη διαχείριση των υδάτων και τη γεωργία (αρόσιμες, καλλιεργήσιμες, βοσκήσιμες, δασικές εκτάσεις και την αλιεία) [1],
• κινεί άμεσα και συντεταγμένα διαδικασίες ευρείας διαβούλευσης, επεξεργασίας, εκπόνησης και ψήφισης ενός Περιβαλλοντικού Κώδικα, κατά το Γαλλικό ή άλλο πρόσφορο πρότυπο βέλτιστων εμπειριών. που λείπει από τη χώρα μας και λαμβάνοντας προφανώς υπόψη τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας.

Η Λεκάνη Απορροής ΕΛ341 των ρεμάτων της Ανατολικής Κρήτης

Η Λεκάνη είναι μία από τις τρεις συνολικά του Υδατικού Διαμερίσματος που συμπίπτει γεωγραφικά με την Περιφέρεια Κρήτης.   Είναι συνολικής έκτασης 1870.28 km2 που καλύπτει τους Δήμους Βιάννου, Ιεράπετρας, Αγ. Νικολάου και Σητείας.

Περιέχει 11 ΤΟΕΒ (έναντι συνολικού αριθμού 25 στην Κρήτη) με έναν ν’ ανήκει σε άλλη Περιφερειακή Ενότητα και κανέναν ΓΟΕΒ.

Για το Υδατικό Διαμέρισμα Κρήτης εκπονήθηκαν από ιδιωτικούς φορείς, Σχέδιο Διαχείρισης Λεκανών Απορροής και Πρόγραμμα Μέτρων υλοποίησής τους  τα οποία προσομοιάζουν με «λίθους, πλίνθους, κεράμους και ξύλα, ατάκτως ερριμένα».

Δηλαδή δεν είναι αποτελεσματικά. 

Παρά την υποτιθέμενη αρχική έγκρισή τους ουσιαστικά έχουν απορριφθεί από την Κοινότητα. 

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια κατάσταση αλαλούμ. 

• Από την μια δεν είναι γνωστό πως η χώρα έχει αντιμετωπίσει τα σχόλια της Κοινότητας και τι διορθωτικές κινήσεις έχει κάνει και
• από την άλλη προωθεί πάλι με τον ίδιο τρόπο την…. Αναθεώρηση του πρώτου, που εδώ καιρό φαίνεται αραχνιασμένη στις ιστοσελίδες των νερών !  

Την ίδια στιγμή η Κοινότητα και άλλες χώρες ήδη βρίσκονται προ των πυλών της τρίτης αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής  και των Προγραμμάτων Μέτρων για την υλοποίησή τους!

Συνοψίζοντας,

Ότι έχει απομείνει είναι ο «πατριωτισμός των Ελλήνων»…., δηλαδή για να μένουμε και στο θέμα και πνεύμα του σημειώματος, οι ΤΟΕΒ (ούτε λόγος για  ΓΟΕΒ),

Έστω, με το ομιχλώδες, αναχρονιστικό και λειψό θεσμικό πλαίσιο των εγγείων βελτιώσεων και συχνά αμφιλεγόμενες πρωτοβουλίες τους να προσπαθούν σε συνεργασία με τους Δήμους και τις υπηρεσίες υδάτων τους να διασώζουν το εντελώς ανεπαρκές σύστημα διαχείρισης των Υδάτων. 

Κι αυτό αναπόφευκτα με τα προβλήματα της ορθολογιστικής διαχείρισης και οργάνωσης που οδηγεί σε αδιέξοδα από τη συσσώρευση χρεών, την απροθυμία των μελών τους να εξοφλούν τις υποχρεώσεις τους, την μη εφαρμογή των κανόνων ανάκτησης του κόστους, την έλλειψη κατευθύνσεων και υποστήριξης.

Αυτή είναι η πραγματικότητα και για τη Λεκάνη Απορροής ΕΛ 341 του υδατικού διαμερίσματος Κρήτης.  

Οι δυνατότητες

Η δυσάρεστη πραγματικότητα μπορεί να βελτιωθεί βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα με πρωτοβουλίες της Περιφέρειας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, των Δήμων, των δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων τους και των ΤΟΕΒ.

Συγκεκριμένα,

Η Περιφέρεια:

Η Περιφέρεια μπορεί να αναλάβει βραχυπρόθεσμη δράση και με τολμηρές αποφάσεις της,

1. να εφαρμόζει ερμηνεύοντας και εφαρμόζοντας τολμηρά, όταν και όπου απαιτείται τις διατάξεις που υπάρχουν για τις έγγειες βελτιώσεις[3] σύμφωνα με το γράμμα, τη λογική και το πνεύμα των κατευθύνσεων του θεσμικού πλαισίου του τομέα των υδάτων, αγνοώντας αντίθετες διατάξεις της παρωχημένης αυτής νομοθεσίας σε περίπτωση σύγκρουσης,
2. Να διεκδικήσει την άσκηση των αρμοδιοτήτων της ως Περιφέρειας στην διαχείριση των υδάτων,
3. Να ενεργοποιήσει και εφαρμόσει όλες τις αρμοδιότητες που της έχουν ανατεθεί σχετικά με τις έγγειες βελτιώσεις και τους ΟΕΒ, αναθεωρώντας τον Οργανισμό της, στελεχώνοντας τις υπηρεσίες που θα δημιουργήσει.
4. Συναφώς και σε συνεργασία και με τους λοιπούς φορείς αυτοδιοίκησης να εκπονήσει και υποβάλει προτάσεις για άμεσες νομοθετικές παρεμβάσεις με περιεχόμενο την ενίσχυση, ολοκλήρωση των αρμοδιοτήτων των Περιφερειών, όπως προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 186 παρ.1 αρμοδιότητα 15 του ν.3852/2010, ώστε οι δράσεις των ΟΕΒ να προσαρμοστούν στοιχειωδώς προς τις κατευθύνσεις της Οδηγίας για την Προστασία των Υδάτων.
5. Να ενεργοποιήσει αποτελεσματικά τις διαδικασίες συντονισμού της με την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης
6. Να ενεργοποιηθεί και παρέμβει συνεισφέροντας δημιουργικά και συστηματικά στην ολοκλήρωση του έργου της αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής του υδατικού Διαμερίσματος.

Η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου

1. να ασκήσει τις αρμοδιότητες που της απονέμονται από τη νομοθεσία της Αυτοδιοίκησης,
2. να διεκδικήσει άμεσα την τροποποίηση της απόφασης για τον καθορισμό των Λεκανών Απορροής 340 και 341 με την ανταλλαγή των περιοχών των Δήμων του Οροπεδίου Λασιθίου και Βιάννου, ώστε αυτές να ενταχθούν στις διοικητικές περιφερειακές ενότητες που ανήκουν.

Οι Δήμοι της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου,

Μπορούν και πρέπει να συστοιχηθούν στην προσπάθεια, να συσπειρωθούν  και να διεκδικήσουν με νομοθετική παρέμβαση ενεργό ρόλο για την επόμενη μέρα σύμφωνα με την θεμελιακή, κεντρική κατεύθυνση της Οδηγίας των Νερών, ο Σχεδιασμός και  η Διαχείρισή τους να γίνεται σε επίπεδο Λεκάνης Απορροής με την σύσταση των φορέων που μπορεί και πρέπει να συσταθούν και με πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης χρηστών, τοπικών φορέων κλπ., με την ενεργοποίηση των Επιτροπών τους Διαβούλευσης κλπ

Τα ζητήματα που υπάρχουν είναι πολλά και δεν μπορούσαν να χωρέσουν σ’ αυτό το σημείωμα.  Συγχωρείστε τα λάθη.  Δείτε το μόνο σαν σκυτάλη που σας παραδίνεται κι εσείς την αξιοποιείτε «τρέχοντας» στο επόμενο «κουλουάρ» αυτής της σκυταλοδρομίας ζωής.

Για την WaterCycle

Μιχάλης Τσαγκατάκης

Σεπτέμβριος 2021

[1]20 χρόνια έχουν σπαταληθεί άσκοπα από το 2000 που εκδόθηκε η Οδηγία των Υδάτων, καθώς η χώρα συνεχίζει να παραπαίει ανάμεσα σε αποτυχημένες στρατηγικές και σχέδια μέτρων προσαρμογής του αναχρονιστικού θεσμικού της πλαισίου προς τις απαιτήσεις της Οδηγίας των Υδάτων.

Σαν την «μύγα στο γάλα» η Ελλάδα δεσπόζει στην 5η Έκθεση της  Επιτροπής που υιοθετήθηκε στις 26/02/2019 προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα (2000/60/ΕΚ) και της οδηγίας για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΚ), όσον αφορά τα Δεύτερα σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού και τα πρώτα σχέδια διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας.  Όπως αναφέρεται, η Ελλάδα (EL), η Ιρλανδία και οι ισπανικές Κανάριες Νήσοι δεν υπέβαλαν εγκαίρως τα ΣΔΛΑΠ όσο και τα ΣΔΚΠ για αξιολόγηση και συνεπώς δεν έχουν συμπεριληφθεί στην αξιολόγηση της Επιτροπής.

[2]  Υποτίθεται, ότι η χώρα μας αποφάσισε ν’ ακολουθήσει διοικητικό μοντέλο οργάνωσής της σε Περιφέρειες και όχι υδρολογικό.  Πως εξηγείται επομένως στην περίπτωση του Υδατικού Διαμερίσματος της Κρήτης η ανταλλαγή δύο περιοχών μεταξύ των περιφερειακών ενοτήτων Ηρακλείου και Λασιθίου στην περίπτωση της Βιάννου και του Οροπεδίου Λασιθίου ;  

Το ζήτημα θα μας απασχολήσει με άλλη ευκαιρία, όμως ας λεχθεί από τώρα ότι η ανταλλαγή είναι άνιση αφού η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου αποστερείται από τη διαχείριση του πλούσιου φράγματος Αποσελέμη με αντάλλαγμα την ανύπαρκτης διαχειριστικής αξιοποίησης της περιοχής Βιάννου.

[3] Σήμερα οι αρμοδιότητες που έχουν ανατεθεί στις Περιφέρειες, είναι οι εξής:

«….15.α) Η αξιοποίηση των εγγειοβελτιωτικών έργων, με κάθε πρόσφορο μέσο, με σκοπό την απόδοση της μέγιστης ωφελιμότητας αυτών.

β) Η άσκηση των αρμοδιοτήτων διοίκησης, λειτουργίας και συντήρησης των εγγειοβελτιωτικών έργων Α΄ και Β΄ τάξης, που κατασκευάζονται ή έχουν ήδη κατασκευαστεί από το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και τις Περιφέρειες, εφόσον δεν έχουν ήδη μεταβιβαστεί σε Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΟΕΒ) ή δεν ασκούνται από δήμους και έως τη μεταβίβαση αυτών σε ΟΕΒ ή δήμους.

γ) Η σύσταση, η συγχώνευση και η κατάργηση των Τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ).

δ) Η μέριμνα για την ορθή, εύρυθμη και βιώσιμη λειτουργία των ΟΕB σύμφωνα με το ν.δ. 3881/1958 (Α΄ 181) και τις κανονιστικές πράξεις που έχουν εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότηση αυτού.

ε) Η εποπτεία, ήτοι ο διοικητικός, τεχνικός και διαχειριστικός-οικονομικός έλεγχος των αντικειμένων των ΟΕΒ, σύμφωνα με το ν.δ. 3881/1958 και τις κανονιστικές πράξεις που έχουν εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότησή του.